HISTORIA OD KUCHNI - NACZYNIA KAMIONKOWE

      Myślę, że wiele z Was zainteresowanych jest kuchnią, choćby ze względu na codzienne przygotowanie posiłków. Przyznam, że nie jestem jakąś szczególną fanką gotowania. Gotuję, bo trzeba jeść. A jak jedzenie jest smaczne i rodzinie oraz  gościom smakuje, to dodatkowa motywacja.

      Dziś będzie o naczyniach kamionkowych. Co to jest kamionka i jak ją odróżnić od innego rodzaju ceramiki?

makutra

      Kamionka jest najcięższym rodzajem ceramiki.

Kamionkę otrzymujemy z gliny z dodatkiem szamotu lub piasku kwarcowego oraz soli kuchennej. Przygotowane wyroby pokrywa się solą lub innymi sproszkowanymi minerałami i wypala w bardzo wysokiej temperaturze 1230-1300 °C.  Sól, bądź te inne minerały, w trakcie wypalania tworzą szklistą powierzchnię, która nie tylko nadaje barwę naczyniu ale jest bardzo odporna na nasiąkanie wodą i działanie kwasów.

      Sól nadaje barwę brązową, dla uzyskania innych kolorów potrzeba odpowiednio innych minerałów.

Zielone kufle z Bolesławca XIX w.

Granatowa zastawa, Bolesławiec

 Kamionka jest oczywiście nieprzezroczysta. Charakteryzuje się także dużą odpornością mechaniczną. Dlatego stosuje się je do produkcji rur kanalizacyjnych, płytek posadzkowych do pomieszczeń o szczególnym przeznaczeniu. Do wyrobu aparatury kwasoodpornej np. farmaceutycznej.

kadź farmaceutyczna

     Z kamionki oczywiście wytwarza się naczynia kuchenne i to już od starożytności. Znali ją i cenili Grecy.  Jednak produkcja jej była stosunkowo droga w porównaniu z naczyniami glinianymi, bardziej powszechnymi. Znane są jednak naczynia kamionkowe z terenów Europy z XIII – XVI w. Upowszechniły się natomiast w wieku XVIII wraz z rozwojem technologii i rozwojem manufaktur, które przyczyniły się do obniżenia kosztów.

 

XVI w. Muzeum Elbląg garnek do gotowania

XVII w Muzeum Elbląg, takie garnki nazywano grapenami

       Tryumfy święciła porcelana, kamionka stawała się naczyniami ubogich. Poszerzyła się też oferta produktów z kamionki. Garnki, beczułki, pojemniki do przechowywania produktów sypkich i płynnych, formy do pieczenia, zestawy toaletowe (dzban+miska) oraz drobniejsze naczynka typy maselniczki, dzbanuszki, miski, makutry.

kamionkowa forma do tarty Bolesławiec

 

forma na babkę spód

forma na bakę środek z kominkiem

      Na terenie dzisiejszej Polski najdawniejszą chyba wytwórnią kamionki są Zakłady Ceramiczne „ Bolesławiec”, a kamionki od niemieckiej nazwy miasta (Bunzlau czyt. Bunclau) nazywane są bunclokami . 

Produkcję kamionki w Bolesławcu można udokumentować od XVI w., a w wieku XVIII miasto należało do najbardziej liczących się na świecie centrów produkcji ceramiki. Posiadał Bolesławiec nawet własną szkołę, otwartą w 1897 r. Zawodową Szkołę Ceramiczną. Zakłady „Bolesławiec” oficjalnie swoją historię datują od 1946 r., ale są bezpośrednimi spadkobiercami firmy Rainhold & Co.

      Drugim znanym producentem był Zakład naczyń Kamionkowych w Bochni, działający w latach 1924 - 1991. Większość moich naczyń jest właśnie z Bochni.

naczynie sygnowane BOCHNIA

       Naczynia kamionkowe można stosować do kiszenia kapusty, ogórków (odporność na kwasy), do gotowania, pieczenia, zapiekania – są żaroodporne, do zaparzania, Ścianki naczyń nie nasiąkają płynami, można przechowywać alkohol .

      Dawniej sprzedawano w nich wino, wódkę, a do dziś często miody pitne. 

butla na wino, miałam kiedyś, ale stłukłam

moja skromna kolekcja

      Produkty przechowywane w tych naczyniach dłużej zachowują świeżość.Oto kilka moich kamionek:

Największy ponad 50 cm wysokości do kiszenia kapusty

Miseczki na smalec i buteleczki od Bolsa

świetnie kisi się ogórki

około 40 cm, co rok służy do choinkowych gałązek

      A kiedy ucho odpadnie lub garnek się wyszczerbi, może nam jeszcze posłużyć jako donica do kwiatów.

teraz pusty stoi w piwnicy

A ZA OKNEM ZIMY NIE WIDAĆ

      Znów dopadło mnie choróbsko i trzyma. Będę uwięziona w domu do końca następnego tygodnia. Żegnajcie moje SHendowe  polowania i zdobycze. Mogę sobie pomarzyć i pożałować. Świat oglądam przez szybkę, jak biedne dziecko lizaka. Dobrze, że choć ptaszki mnie odwiedzają
 

To nie śnieg, tylko blacha na dachu :(

       i koty oczywiście. Nie ma już Prezesa, ale jego potomkowie przychodzą prawie co dzień, licząc na smakołyki.   

Leoś , potomek Prezesa

      A za oknem pogoda nieciekawa. Szaro, buro i ponuro. Deszcz częściej zastuka w szyby niż wyjrzy słońce. O zimie nawet nie ma co marzyć, śniegu ani na lekarstwo. No to choć sobie poudawajmy, że jest zima. 

       Zobaczcie kilka zimowych dekoracji w moim domu. Świąteczne powoli odchodzą do lamusa, ale te, które jednoznacznie nie kojarzą się z Bożym Narodzeniem, zostaną aż do wiosny.

HISTORIA OD KUCHNI - NACZYNIA EMALIOWANE

fot. producenta

      Po latach pogoni za różnymi nowinkami, wracają do naszych kuchni naczynia emaliowane. Trochę na fali fascynacją stylu vintage, a trochę dzięki 2xE, czyli ekonomia + estetyka. Garnki emaliowane są stosunkowo tanie i nie ma co ukrywać piękne. Gama wzorów i kolorów jest oszałamiająca. Można kupić garnki w pożądanych przez nas kolorach od tradycyjnych czerwieni czy granatów do modnej mięty. 

     W dodatku mogą być gładkie, we wzorki, groszki czy kwiatki. 

 

fot. homebook

Mają mnóstwo zalet. „Przygotowywanie potraw w garnkach emaliowanych jest zdrowe i bezpieczne. Garnki emaliowane nie posiadają substancji szkodliwych, są w pełni ekologiczne i antyalergiczne, a przez to idealne dla małych dzieci i osób podatnych na uczulenia.” 1*

      Czym jest emalia?  Otóż emalia w uproszczeniu jest szkłem. Czyli jest to powłoka ceramiczna.  „Pod warstwą emalii właściwej (kolorowej) jest emalia podkładowa w kolorze czarnym, która nie posiada atestu do kontaktu z żywnością. Powłoka ta chroni stal, posiada większą lepkość od emalii właściwej i zmniejsza ryzyko jej spękania przy skurczach temperaturowych.”1*

fot. kapps-store

      Naczynia emaliowane zawdzięczamy starożytności, w Europie znane były już w XI w. W Polsce upowszechniły się w wieku XVIII. Najstarsza i dotąd istniejąca fabryka naczyń emaliowanych to Silesia Rybnik, powstała w 1753 r. Ponad sto pięćdziesiąt lat młodsza jest w Olkuszu z 1907 r.

       Pamiętam garnki królujące w kuchni mojej mamy i babć, a także inne kuchenne sprzęty emaliowane. Stopniowo znikały z kuchni, ale niektóre zachowały się do dziś. 

emaliowany lejek

      Naczynia emaliowane mają jednak jedną wielką wadę, emalię łatwo uszkodzić. Pół biedy jeśli na zewnątrz, gorzej jeśli uszkodzimy emalię wewnątrz naczynia, bo praktycznie nie nadaje się ono do użytku.

      I wtedy otwiera się przed takim naczyniem drugie życie. Ozdoba w stylu retro. 

 

fot. e-ogrody

 Niektórzy celowo szukają starych, podniszczonych emaliowanych naczyń do kuchennych i ogrodowych aranżacji. Jako osłonki na doniczki, wazony do bukietów itp.

fot. światkwiatów

      I w mojej kuchni nie brak takich emaliowanych staroci. Oto kilka z nich. Niestety oświetlenie miałam kiepskie, a lampa nie chciała się włączyć.

Świąteczna dekoracja w dzbanku do kawy.

Kto pamięta "Trojaczki"?

Najwięcej mam chyba kubków , to tylko część.

Lejek jako zabawny holder do suchego bukietu

Utensylia po babci

 

Mini ogródek w starej miednicy

1* - ze strony producenta